เมื่อวันที่ ๑ ตุลาคม ๒๔๑๑ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ เสด็จสวรรคต พระองค์ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ที่มีความสามารถทั้งทางโลกและทางธรรม ทรงทำประโยชน์ในพระพุทธศาสนา ทรงเป็นกษัตริย์ที่ได้เปรียญธรรม ๕ ประโยค ทรงก่อตั้งคณะสงฆ์ธรรมยุติขึ้น เพื่อฟื้นฟูพระธรรมวินัย ทรงตั้งธรรมเนียมมาฆะบูชาขึ้นเป็นครั้งแรกในไทย ทรงสร้างวัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมารามเป็นวัดประจำพระองค์
พระราชปัจฉิมวาจาก่อนพระองค์เสด็จสวรรคต มอบหมายให้พระยาศรีสุนทรโวหารอัญเชิญไปอ่านในที่ประชุมสงฆ์วัดราชประดิษฐฯ ซึ่งตรงกับวันมหาปวารนา ความว่า
.… แม้เมื่อกายของโยมกระสับกระส่ายอยู่
แต่จิตของโยมจักไม่กระสับกระส่ายไปตามกาย
โยมทำตามคำสอนของพระพุทธเจ้า ศึกษาอยู่อย่างนี้…
แล้วทรงกำหนดอานาปานสติ กำหนดลมหายใจเข้าออก
ประกอบด้วยบทภาวนาพุทโธกำกับว่า พุท-โธ ๆ ๆ ๆ……
แล้วพระสุรเสียงก็ค่อยแผ่วเบาลง เบาลง เบาลง……
จนได้ยินแต่เพียงคำว่า โธ โธ โธ……
แล้วเสด็จสวรรคตด้วยอาการอันสงบ ทรงจากไปด้วยธรรม ด้วยการมีสติสัมปชัญญะมั่นคง โดยมีธรรมะเป็นที่พึ่ง
